PROFİLLER:
KYLE RİTTENHOUSE
2020 George Floyd isyanını ikiye bölen katil.
Orta halli her taşra ailesinin evladı üzere onun da önünde en sağlam ekonomik yükseliş yolu, polis veyahut asker olmaktı. Gitti polis akademisine yazıldı. İsyanın yükselişini tamamladığı, duraklama periyoduna geçtiği bir anda, Ağustos 2020’de Kenosha, Wisconsin’de üç kişiyi vurdu, ikisi öldü. İroniktir, münasebet şuydu: Bir diğer siyah vatandaş Jacob Blake’in mevtini protesto eden kalabalık, dükkanları yağmalayasıymış. (Irkçılık, özel mülk müdafaası ile ne hoş karışıyor.) “Polis siyahları vurmasın” diyenler, 17 yaşında bir polis akademisi talebesinin kurşunlarıyla öldü. Bu tarihten sonra isyan, Rittenhouse-gillerin şiddetinden ürküp geri çekildi. Meydanı boş bulan faşistler, 6 Ocak’ta Trump’ın seçimlerdeki hezimetini kabullenmeyip onu tahtta, aman şey, Beyaz Saray’da tutmak için başşehri basacaktı.
Kyle Rittenhouse Davası görülürken Rittenhouse ağladı zırladı. Amerikan geleneğidir, dava esnasında heyetin bir karara varabilmesi için katil zanlısının hatası nasıl ifa ettiğini, yani Rittenhouse’un durumunda tüfeği nasıl tuttuğunu tekrar canlandırması istenir. Rittenhouse, ırkçılığı filan bir kenara koyalım, tüm heyetin önünde bütün silah taşıma kanunlarını ihlal etti. Heyet tekrar de onu hatasız buldu, yargıç nefsi müdafa kararı verdi. (Özel mülk, Amerikan zihninde “nefs” ile tıpkı şey herhalde.) Rittenhouse artık özgür. Kravatını takıp Trump’la görüşüyor, milyonlarca dinleyicisi olan sağcı radyo programcısı Tucker Carson’un programına konuk oluyor, YouTube’da silah edinme hakkı temalı bir kanalı var. (Önce heyet önünde olsun silah tutmasını öğreneydi…)
***
AARON BUSHNELL.
Amerika’daki Filistin protestolarının en trajik profillerinden biri.
Amerikan Hava Kuvvetleri’nde vazifeliydi. Muhafazakar, orta halli, tarikat mensubu bir ailenin evladı olarak yapabileceği en kutsal şey, Amerikan ordusuna yazılıp hem ailesini gururlandırmak, hem para kazanmak, hem de vatana hizmet etmekti. (Vatan, mukaddesat… Para. Amerika’da askerlik, profesyonel bir meslek.) O da gitti o denli yaptı… Veyahut yapayazdı. Üstündeki üniformanın ne derece kanlı, ne kadar ağır olduğunu hissetmesi çok sürmedi.
Aaron Bushnell Daha misyona başlayalı çok olmamıştı ki, Filistin’de katliam başladı. Bir ay, iki ay, üç ay… Şubat sonunda gerek İsrail ordusunun cinayetleri, gerek kendi ülkesinin işbirliği canına tak dedi. 25 Şubat sabahı üniformasını giydi, kalktı başkentteki İsrail Elçiliği binasının önünde gitti. Sakin sakin, donuk bakışlarla “Ben artık soykırıma ortak olmayacağım” diye bağırdı. Polisin biri (misal Rittenhouse’un akademiden sınıf arkadaşı olsaymış ya! Değil tabii), çok geçmeden onu durdurmaya koştu. Bushnell, polise acıyan gözlerle baktı. “Özgür Filistin!” diye uludu, kendi üstüne akaryakıt dökerek çakmağı ateşledi. Polis, yanmakta olan Bushnell’e acizce silah çekti. Bushnell yere yığıldı. Gücü yettiğince tıpkı nidayı yineledi: Özgür Filistin, özgür Filistin, özgür…
***
THOMAS MATTHEW CROOKS.
Trump’ı kulağından vurdu deniyor.
Niye vurmuş, neye sonlanmış, ideolojisi neymiş, gayesi neymiş, hiç bilmiyoruz. Hatta Trump’a suikaste nitekim o mu teşebbüs etti, onu bile bilmiyoruz. Tek bildiğimiz, bir kurşun, Trump’ın Pensilvanya’da kulağını yaladı geçti. Güvenlik vazifelisi de 20 yaşındaki Croocks’un yaptığını düşünüp oracıkta öldürdü onu. Sonradan öğrendiğimize nazaran, Crooks, Cumhuriyetçi Parti’ye kayıtlı, lakin Demokratlar’ın bir kampanyasına da 15 dolar bağış yapmış. Anne baba ruhsal danışman, kendisi parlak bir öğrenci. Kendi başına hareket etti deniyor, bilmiyoruz.
Thomas Matthew Crooks Tek bildiğimiz, şayet nitekim fail o ise, dünya tarihine faşizmin yükselişini anlatan unutulmaz bir fotoğraf karesi armağan ettiği.
***
LUİGİ MANGİONE
Ve nihayet, United Health Deva isimli sigorta şirketinin CEO’sunu vuran Luigi Mangione. New York’un soğuk kış günlerinden birinde hiçbir şeyden şüphelenmeyen bir CEO, yeşil kapüşonlu, yüzü örtülü bir şahıs tarafından üç el ateşle öldürüldü. Katil, ortadan kayboldu, bir hafta kadar polisle kedi-fare oyunu oynadı. Ancak cinayetin çabucak sonraki günü, yalnız United değil, tüm sigorta şirketlerinin karşılamayı kabul ettikleri sıhhat masraflarında bir artış görüldü.
Luici Mangione Amerikan halkı, sağcı solcu demeden, New York katilini bir halk kahramanı ilan etti. Obama’nın kıytırık mecburî sıhhat sigortasına “Komünizm!” diye çömküren sağcısından “Şiddet hiçbir şeyi çözmez” diyen silah allerjili solcusuna herkes, “Kim bilir bu kan emiciler hangi garibanın kanını emmişlerdir, elleri sıkıntı görmesin yiğidimizin” dediler. Bir New Yorklu İnce Memed doğuyordu adeta. İşin komiği, dünyanın en güçlü adamlarından kimileri olan CEO’lar, “Canımızı inançta hissetmiyoruz, çok mağduruz, nasıl hizmet vereceğiz” diye zırladılar. Kimse ciddiye almadı alışılmış.
Derken cinayetle ilgili haberler gelmeye başladı. Katilin taktığına misal bir sırt çantası bulundu. Polis bir sevindi, işte ipucu diye. İçinden Monopoly oyununun parası çıktı. Sonra katilin, kurşunların üzerine defend, deny, depose yazdığı ortaya çıktı. Yani “savun, reddet, hal’ et”. Halbuki bu üç d’li ileti, bir öteki üç d’ye göndermeymiş: Delay, Deny, Defend: Why Insurance Companies Don’t Hisse Claims and What You Can Do About It. Yani, “Geciktir, Reddet, Savun: Sigorta Şirketleri Neden Sıhhat Masraflarını Ödemiyor ve Siz Bu Hususta Ne Yapabilirsiniz”. 2010 yılında bir hukuk profesörünün yazdığı bir kitap bu. Belirli ki katil bu kitabı okumuş, ilham almış, “Siz benim paramı ödemiyorsanız, geciktirip savunuyorsanız ben de sizi hal’ederim” demiş. Âlâ ya, ne kadar tanınan lisanla yazılırsa yazılsın, bir hukuk profesörünün kitabını kim okur ki? (Yazar Prof. Jay M. Feinman, olayla ilgili sorulara karşılık vermeyi reddetti.)
İşin bu noktasında bir akşam, San Francisco civarında otobüsteydim. Şiddet dendi mi akan suların durduğu, liberalizmi bir din üzere benimsemiş bu bölgede, otobüste herkes, “Elleri kaygı görmesin, vallahi helal olsun” diye katili övüyordu. Birisi “Şöyle bir laf varmış, ben de yeni öğrendim: silahlı propaganda!” dedi. Bir oburu yanıt verdi, “E, Hamas’ın yaptığı o değil mi?”. Otobüste! Sesinde övgü vardı, öteki şey değil. Duyanlar, başlarını sallayıp onayladılar. Türkiye’den talimli olduğumdan olacak, bir tek ben huzursuzdum!
Sonra bir zanlının fotoğrafı yayımlandı. Girdiği bir mağazada bir kasiyer, “Maskeni indir de gül cemalini göreyim” deyince eleman da indirip gülümsemiş. Otuz iki dişiyle, pek de güzel gülüyor. Kalplerle fotoğraflarını paylaşanlar, güzelliğinden dem vuranlar… Türkiye’den biri, “Boynumuz yiğit boynudur bükerse sevda büker” yazıp paylaşmış.
Derken bu fotoğraftan yola çıkan polis, Pensilvanya’da bir McDonalds’da üzerinde kayıtsız silah, düzmece kimlikler ve para olduğu halde bir adamı yakaladı. Katil, oysa 26 yaşında, çok güçlü bir aileden gelen, en uygun okullarda baba parasıyla okumuş, en yüksek maaşla yazılım mühendisliği yapan Luigi Mangione imiş. Aile emlak zengini, kuzen Cumhuriyetçi Parti’den siyasetçi. Nerde bizim İnce Memed, nerde Mangione!
***
TEPKİLER
Amerikan yakın tarihine damga vuran dört yalnız kurt bunlar. İhtimal ki, tarihe en büyük, en uzun erimli damgayı Matthew Crooks vuracak (tabii sahiden Trump’ın canına kast eden oyduysa). Bununla ilgili olarak da en az onun hakkında bilgiye sahibiz. Rittenhouse’un kimliği süratle tespit edilmiş, yakalanması da kısa sürmüştü. Kimin nesi olduğuna dair bilgiler ise basına daha sonra yansımıştı. Halk da sağ-sol çerçevesinde, özel mülke saygı-silahlanma hakkı-bu liberaller de çok oldu ve ırkçılık-silah kontrolü-şiddete karşıyız ekseninde bölünmüştü. Hiçbirinin de dava sonucuna tesiri olmadı.
Bushnell’de ortada yargılanacak kimse olmadığından, lakin Filistin yanlısı sol çevreler yasını tuttu. Filistin davasından “Bu dava Biden’a oy kaybettirir” korkusuyla yüz çeviren birtakım aklı evveller, “Görüyor musunuz işte, Filistin’i savunanlar da kurtarıcı beyaz atlı prens rolü oynamaya meraklı, beyaz oğlu beyazlar” diye bir terane tutturuyorlardı ki, Filistin diyasporası, “Bushnell bizim şehidimizdir” diyerek ağızlarını tıkadı. Bushnell birkaç gün konuşuldu, sonra unutuldu. Ne ABD’de ne öteki yerde Filistin örgütlenmesinin ivmesine çok bir etkisi olmadı. Lakin elbette Muhammed Buazizi ile yan yana anılacaktır.
***
Mangione’nin yakalanmasından dakikalar sonra ise kim olduğu, nerede ne okuduğu, kimlerle düşüp kalktığı, tatilde çektiği fotoğraflar, hatta biseksüel olduğu, basından önce toplumsal medyada konuşulmaya başlandı. Tatilde çektiği üstü çıplak fotoğrafları paylaşıp “yatak odası meyyit bir CEO üzere kokana kadar” diye sulananlar mı ararsın, sırt ağrısından ve İtalyan kökenlerinden ötürü Antonio Gramsci ile kıyas eden mi, “Ay niçin McDonalds’a gitmiş, orası BDS listesinde” diye hayıflanan mı, “Onların katilleri – bizim katillerimiz” diyerek Rittenhouse’un ağlayan fotoğrafıyla Mangione’nin seksi fotoğraflarından birini yan yana paylaşanlar mı…
Ama en eğlencelisi, Mangione’nin ezoterik meraklarını ve mühendisliğini lisanına dolayan birtakım akademik solcuların Mangione’yi toplumsal medyada küçümsemesi, bir öbür Twitter solcusu kadronun da “Evet, keşke daha çok teori okuyup hiçbir işe yaramayan kitap kulüpleri kursaydı” diye birinci bölüğe çatanlar olmasıydı. İşin acı tarafı ise iki tarafın da haklı olması ya, buna birazdan döneceğiz.
Bundan sonra Mangione ile ilgili ortaya çıkan her detay, harikulade bir sevgi ve sözün tam manasında şehvetle benimsendi. Daha kimliği ortaya çıkmadan benzerlik müsabakalarına mevzu olan Mangione, bir anda başında haleyle resmedilmeye başladı. New York Polis Kısmı, halkı caydırmak için Mangione’yi kente turuncu mahkum üniforması içinde, elleri kelepçeli, etrafında polis kordonuyla getirdi, özellikle fotoğraf çektirdi. Bu fotoğraflar, tam bilakis, yeni bir sevgi ve şehvet seline bahis oldu. Son yıllarda giderek muhafazakarlaşan The Guardian gazetesi, bir vakitler Bushnell’e liberallerin yapmaya çalıştığı üzere, sıkıntıyı ırka vurarak karalamaya çalıştı Mangione’yi. Oysa “Basının Mangione’yi anlayışla ele alması, beyaz erkek şüphelileri insanlaştırmaya yönelik bir saplantının belirtisi” imiş. Bu esnada bu başlığı da alay konusu eden toplumsal medya kullanıcıları, Mangione’yi “cici İsa” ilan etmişlerdi bile. İşin acı tarafı, yeniden her iki tarafın da haklı olması. Buna da birazdan döneceğiz.
***
Mangione (sıkı durun) terörizm cürmüyle yargılanıyor. Rittenhouse’u “Nefret kabahati işlemedi canım, nefsi müdafaa” diye salıveren Amerikan adaleti, herkesin nefret ettiği bir CEO’yu vuran Mangione’yi İkiz Kuleler’i ortadan kaldıranlarla bir tuttu. Hamas benzetmesi, San Francisco liberallerine has değilmiş demek ki. 11 Eylül’den beri terör takıntısında Türkiye’den geri kalmayacak Amerikan halkı, bir “terörist”i bağrına basıyor.
Rittenhouse, kendisiyle sık kıyas edilen ve elbette kendisinin hayal dahi edemeyeceği bir ilgi ve sevgiye mazhar olan Mangione’yi kıskanmış olacak. Bir tweet de o döşenecek oldu. Dedi ki, “Adam CEO’yu vurmuş, ben bu türlü miydim, özel mülkü savunuyordum, haksız yere maksat tahtasına koydular beni.” Kendisine zır zır ağlayan fotoğrafı hatırlatıldı da sustu.
Zengin Mangione içeride. Görece yoksulluktan gelme Rittenhouse, dışarıda ve varlıklı.
Yalnız kurtlar ortalıkta geziyor. Ne demek bu, Amerika için?
Göreceğiz.