NFT pazarında şimdiye kadar 33 milyondan fazla satış gerçekleşti. Bunlardan 16.7 milyondan fazlası ilk satışlardan oluşurken, Nonfungible.com verilerine göre 16.4 milyondan fazlası ikincil satış olarak kendini gösterdi. Tamamlanmış satışlarda ise toplamda 19 milyar dolardan fazla ödeme gerçekleşti.
Tıpkı kripto para piyasası gibi hareketliliğe sahip olan NFT pazarı, yeni oyuncular ve yatırımlar ile dikkat çekmeye devam ediyor. Geleneksel kurumların NFT’lere gösterdiği ilgi, kişilerin ve şirketlerin yeni projeler üretmesine katkıda bulunuyor. Kişilerin ve şirketlerin NFT pazar yerlerini değerlendirirken dikkate alması için küçük bir rehber hazırladık.
Öne çıkan kavramlar
İlk önce pek çok kişinin merak ettiği bir takım kavramlara açıklık getirmekte fayda var. NFT’yi araştırıken sizler de Gas Fee ve mint kavramlarıyla karşılaşmışsınızdır. Ayrıca alım, satım ve üretim aşamasında pek çok kişinin merak ettiği kripto cüzdan kullanımı konusunda da akla takılan soruların yanıtlarına yer verelim.
Gaz Ücreti (Gas Fee) nedir?
Genellikle dilimize Gaz ücreti olarak çevirilen Gas Fee, Ethereum blokzincirinde bir fonksiyonu kullanmak için ödenilen ücrettir. gwei birimi ile ölçümlenlenen bu ücretler, bir fonksiyonun yerine getirilmesi için harcanan efor ile doğru orantılıdır. gwei, giga -wei anlamına gelir ve her bir gwei 0.000000001 ETH’e eşittir.
Ethereum blokzincirinde bir fonksiyonu yerine getirmek için harcanan efor ne kadar yüksek ise gaz ücreti de o kadar yüksek olacaktır. O nedenle akıllı kontrat üreticileri, yazdıkları kodun karmaşıklıktan uzak olmasını tercih eder.
Gaz Ücreti ne işe yarar ve neden yükselir?
Gaz ücreti, ethereum ağını güvenli tutumak için kullanılır. Bu sayede kötü niyetli kullanıcıların ağı “spam”lemesinin önüne geçilmektedir.
Yüksek gaz ücretleri ise Ethereum’un gördüğü ilgi ile ilişkilidir. Blok başına gaz alanı kısıtlı olduğu için Ethereum’da yapılan işlem sayısı arttıkça gaz ücretleri de artış gösterir.
Gas limiti nedir?
Gaz limiti bir işlem başına ödemeye razı olduğunuz maksimum limit anlamına gelir. Basit bir ETH transferinin gaz limiti 21 bin gaz birimidir. Eğer siz ETH transferleri için gaz limitini 50 bin olarak belirlediyseniz Ethereum Sanal Makinesi (EVM) geri kalan 29 bini size geri ödeyecektir. Ancak 21 binlik bir işlem için gaz limitinin 20 bin olarak belirlediğinizde işlem gerçekleşmez. Günümüzde kullanıcılar MetaMask cüzdanı kullanarak işlem ücretlerini otomatik olarak ayarlayabiliyor.
Gaz ücretlerinden kaçınmanın yolu
Öncelikle yüksek gaz ücretlerinden kaçınmak için işlem yapmadan önce Ethereum.org’da da önerilen Etherscan, Blocknative ETH Gas Estimator, ve ETH Gas Station araçlarını kullanabilirsiniz. Etherscan, işlemler için gaz ücreti tahmininde bulunurken, ETH Gas Station, Ethereum gaz marketi için tüketici odaklı metrikler sunuyor. Blocknative ETH Gas Estimator ise Type 0 legacy işlemleri ve Type 2 EIP-1559 işlemleri için gaz tahminleri paylaşan bir Chrome uzantısı olarak öne çıkıyor. Bunlara ek olarak gaz ücretinin uygun olduğu zaman aralıkları da pek çok kaynakta paylaşılıyor.
Özellikle NFT üretimi ile ilgileniyorsanız, pazar yeri seçimini de gaz ücretlerini gözeterek yapabilirsiniz. Mesela, OpenSea ve Rarible, NFT üreticilerinin gaz ücretini satışlara yansıtıyor. Böylece yalnızca koleksiyonerden gaz ücreti alınmış oluyor. Opensea ve Polygon entegrasyonu kullanmak da öne çıkan seçenekler arasında yer alıyor.
“Mint” ne anlama geliyor?
Ethereum Blockchain’inde NFT oluşturma işlemine “mint” ismi veriliyor. İngilizce mecazi bir terim olan “para basmak”tan gelmektedir. NFT’lerin aynı zamanda birer token olduğunu düşünürsek seçilen terimi daha kolay anlamlandırabiliriz.
Gelelim NFT mint sürecine, mintleme işlemi, verileri değiştirilemez ve başkası tarafından suistimal edilemez herkese açık bir cüzdana kaydeder. Böylece NFT satışları takip edilebilir hale gelir. Mintleme işlemi bir gaz ücretine eşittir. Ancak biraz önce de bahsettiğimiz üzere, gaz ücretlerinin tahsil edilmesi, pazaryerine göre farklılık gösterebiliyor.
NFT işlemleri için kripto cüzdanına ihtiyacım var mı?
NFT üretimi ve alım satım işlemleri için yaygın olarak kripto cüzdanı kullanmanız gerekiyor. Genellikle cüzdan olarak MetaMask ve Coinbase tercih ediliyor. Ancak satın alma süreçleri için hem Nifty Gateway gibi köklü pazar yerleri, hem de son zamanlarda Shopify ve Coinbase gibi platfromlar ödeme seçeneklerine kredi kartı gibi geleneksel yöntemleri ve fintechleri de ekledi.
Artı ve eksileriyle NFT Pazar yerleri
En çok tanınanlar: OpenSea ve Nifty Gateway
En çok tanınan pazaryerleri arasında OpenSea, Nifty Gateway ve Rarible’ı sayabiliriz. Ancak Rarible’ı nadirliğe odaklananlar başlığında değerlendireceğiz.
En eski pazaryerlerinden biri olan OpenSea, platformunda sanat, müzik, fotoprafçılık, koleksiyon ürünleri, spor ve sanal dünyalar gibi kategorilere ev sahipliği yapıyor. Platformda Ethereum, Polygon ve Klatyn blokzincirleri destekleniyor. Neredeyse tüm NFT çeşitlerine yer veren OpenSea, alım-satım işlemlerinde 150 farklı kriptopara birimini kabul ediyor. Yukarıda da bahsettiğimiz üzere yeni Polygon entegrasyonu, gaz ücreti adına platformdaki en olumlu gelişmelerden biri. Yine de pazar yerinde yüksek gaz ücretleriyle karşılaşmanız mümkün.
Daha önce pek çok ünlü ve marka ile iş birliği yapan Nifty Gateway ise daha önce de bahsettiğimiz gibi dolar ve euro gibi para birimlerini de kabul ediyor. Böylece kredi karı ile alışveri yapabiliyorsunuz.Nifty Gateway, Daha önce Elon Musk’ın eski kız arkadaşı Grimes (5.8 milyon dolar), Beeple (69 milyon dolar) ve Pak’ın (91.8 milyon dolar) yüksek fiyatlara ulaşan satışlarıyla gündeme geldi. Platform, açık edisyonlar diye çevirebileceğimiz Open Editions yaklaşımı ile dikkat çekiyor. Nifty Gateway, sınırlı bir süre için sınırsız sayıda edisyonu taban fiyattan satışa sunuyor. Bu sayede platfrom ikincil satışlarını da güçlendiriyor. Pazar yerinde eksi olarak gösterebileceğimiz tek şey ise gördüğü ilgi. Zira ağırlıklı olarak ünlülerin rağbet gösterdiği Nifty Gateway’de öne çıkmak zor olabilir.
Sanatçıya odaklananlar: MakersPlace, Foundation ve Zora
MakersPlace, yaygın olarak sanat camiasında kabul gören galeri ve kurumların yanı sıra tanınmış sanatçıların eserlerini bulabileceğiniz bir pazar yeri. Kısacası platformda Christies gibi köklü kurumlara rastlamanız olası. MakersPlace’de yer alan sanatçılar eserlerini dijital olarak imzalıyor. Aynı zamanda yalnızca sınırlı sayıda özgün edisyona yer veren MakersPlace, satın alanların esere tamamen sahip olmasını sağlıyor.
Foundation ise sanatçılar tarafından yönetilen, sanatçılara özel bir pazar yeri olarak karşımıza çıkıyor. Davetiye ile girebildiğiniz pazar yeri, topluluk tarafından seçilmiş eserleri öne çıkarıyor. Her bir sanatçının sadece 1 davetiye hakkına sahip olduğunu belirtelim. Bu da Foundation’a özel bir kulüp havası veriyor. Pazar yerinde güzel sanatlar, fotoğrafçılık ve 3D alanında eserlerle karşılaşmanız mümkün. Foundation’da eser satışından yüzde 85 gelir elde eden sanatçılar, ikincil satışlardan da yüzde 10 pay alıyor. Gaz ücretleri daha düşük olsa da, sınırlı sayıda özel sanatçı arasında yer almaya çalışmak uzun bir süreç olabilir.
Sanatçılara odaklanan bir diğer pazar yeri de Zora. Sanat, müzik, animasyon, web ve hatta metin alanındaki NFT üretimlerini çatısı altında topluyor. Başlangıçta tıpkı Foundation gibi sanatçılara özel davetiye usülüyle kullanıcı toplayan Zora, bir süre önce kapılarını herkese açtı. Yine de pazar yerinin sanatçıları ve içerik üreticilerini daha fazla güçlendirme amacıyla ilerlediğini belirtelim. Her kullanıcının hemen hemen her para biriminde teklif verebilmesi, platformun kolayca kullanılabilmesini sağlıyor. Ayrıca herkes kendi açık artırma sürecini de kolayca yönetebiliyor. Zora fiziksel ve dijital ürünlerin bir arada satıldığı pazar yeri olarak da konumlanıyor. Tüm bu gelişmiş özelliklere rağmen pazar yerindeki satış süreçleri ilk başta size karmaşık gelebilir.
Nadirliğe odaklananlar: Rarible, KnownOrigin ve SuperRare
Rarible, nadirliğe odaklanmasının yanı sıra en çok bilinen NFT pazar yerleri arasında yer alıyor. Platform, sanat eserleri ve fotoğrafçılığın yanında spor koleksiyonları yayınlamak için de tercih ediliyor. Rarible’da NFT mintlerken, Ethereum, Flow ve Tezos blokzincirleri arasında seçim yapabiliyorsunuz. Ayrıca platform, düşük gaz ücretleriyle dikkat çekiyor. Tezos’un yaklaşık 50 sent civarında gaz ücreti alması ve Flow’un “lazy minting” yöntemini kullanması düşük gaz ücretlerinde etkin rol oyunuyor. Lazy minting ile NFT’ler üretim aşamasında değil satın alma aşamasında mintleniyor. Gaz ücretlerinin ötesinde platformun Adobe gibi kurumlarla iş birliği yapması önem arz ediyor. Ancak büyük markaların, Rarible’ı domine etmesi işe yeni başlayanların platformda sivrilmesini zorlaştırabilir. Ayrıca Rarible’ın bir topluluğa ait olması ve merkeziyetsiz yapısı platformu çekici yapan nedenlerden biri. Zira güncelleme gibi kararlar topluluğun oylarıyla belirlenebiliyor.
Tamamen dijital sanata oladaklanan SuperRare ise rakibi Rarible’ın aksine yalnızca Ethereum blokzincirinde çalışıyor. Adeta bir sanat galerisi izlenmi uyandıran platform, özenle seçilmiş sanat eserlerine ev sahipliği yapıyor. Galeri modu ve ilgi uyandıran blogu ile seçkin bir platform olarak öne çıkıyor. Geleneksel galerilerin NFT dünyasında vücut bulmuş hali diyebiliriz. Başvuran sanatçıların yalnızca yüzde 1’inin platforma kabul edilmesi ise SuperRare sanatına güvenenlerin adresi olarak konumlandırıyor.
NFT pazarının kıdemli isimlerinden KnownOrigin de yalnızca nadir sanat eserlerine odaklanmakla kalmıyor, aynı zamanda koleksiyonerleri yüksek kalitede sanat eserleriyle buluşturuyor. Sınırlı sayıda “NFT drop”ları yayınlamasıyla tanınan platform, kürasyonu da önemsiyor. KnownOrigin ile özenle seçilen NFT edisyonlarına erişmek mümkün. Tıpkı nadirliğe ve sanatçılara odaklanan diğer platformlarda olduğu gibi bir başvuru ve araştırma sürecinden geçmeniz gerektiğini ekleyelim. Ethereum blokzincirinde çalıştığı için gaz ücretleri yüksek oluyor.
Yeniler: Mintable ve Binance NFT
NFT pazar yerlerinin gördüğü ilgi her geçen gün yeni isimlerin pazara giriş yapmasına yol açıyor. Mintable ve Binance bu konuda aklımıza ilk gelen pazar yerleri oldu. Yeni pazar yerleri ise yolda…
Mark Cuban tarafından kurulan Mintable, NFT meraklılarına kullanımı kolaylığı sunuyor. Ayrıca ücretsiz “Mintable University” kursları ile NFT’ler hakkında daha fazla bilgi sahibi olmanızı sağlıyor. Sanata odaklanan kürasyona dayalı NFT pazar yerlerinin aksine Mintable, geniş kapsamlı NFT seçenekleri ile öne çıkıyor. Animasyon, medya, video, oyunlar, müzik ve sanat alanında üretilmiş NFT’ler yer alıyor. Gaz ücreti ödememek için mint esnasında Ethereum’un yanı sıra Immutable X’ten de faydalanmanızı sağlıyor. Kürasyon veya davetiye gibi süreçlerinin eksikliği ise kendini NFT kalitesindeki düşüşle belli ediyor.
Her ne kadar NFT pazar yeri trendine sonradan katılmış olsa da; Binance NFT en büyük pazar yerlerinden biri olarak konumlanıyor. Özel ortaklıkları ve etkinlikleriyle dikkatleri üzerine çeken Binance NFT; dünyanın en büyük kripto borsalarından Binance’in iştiraki olmasının etkisini yaşıyor. Yüzde 1 gibi düşük gaz ücretleri, resmi para birimleri ve Binance tokenları ile açık artırmalara katılma imkanı sunması pazar yerini ilgi odağı haline getiriyor. Binance Smart Chain üzerinde çalışması da öne çıkan avantajları arasında yer alıyor.