Dünyanın en büyük teknoloji şirketlerinden biri olan International Business Machines (IBM) tarafından 2017 yılında yapılan araştırmada, gelecek 5 yıl içinde gereksinim duyulacak en kıymetli özelliğin STEM yani bilim, teknoloji, matematik ve mühendislik olduğu ortaya koyulmuştu. Tıpkı şirketin 2023 yılında yaptığı araştırmada ise gelecek 5 yıl içinde gereksinim duyulacak kıymetli özellikler ortasında; öncelikleri belirleme ve zamanı düzenleme, iş birliği, çatışma çözme ve uzlaşma ile analitik fikir ve soyutlama kavramlarının öne çıktığı görüldü. Psikolog Prof. Dr. Acar Baltaş da bu özelliklerin yalnızca okullarda kazandırılamayacağını belirterek ailelerin çocuklarına öncülük etmesi gerektiğine dikkat çekti. Baltaş, teknoloji ile psikolojinin hayatımızda kesiştiğini lisana getirerek şunları söyledi:
BİLGİYİ NASIL KULLANACAĞIMIZ ÖNEMLİ
“IBM’in yakın gelecek araştırmasında vakti düzenleme, öncelik belirleme, grup çalışması, işlevsel bağlantı üzere özellikler öne çıkıyor. Günümüzde bilgiye her halde ulaşabiliyoruz. Bu yüzden artık bilgiyi nasıl kullanacağımız kıymetli. Öncelikle tek başımıza hiçbir şey yapamayız, o nedenle ekip çalışması, iş birliği ve işlevsel irtibat öne çıktı. Bu kadar bilgi yığınının içinde nereye odaklanacağımızı da bilmiyoruz. Çok büyük bir odaklanma sorunu var. Fast food insan vücudu için neyse toplumsal medya ve gereksinimimiz olmayan bilgi bombardımanı da beynimiz için onu temsil ediyor. Çocuklar pek çok bilgiyi ekrandan öğreniyor. Bu yanlışsız değil.
ÇÖZMEMİZ GEREKEN 3 TİP SORUN VAR
Hepimiz akademik muvaffakiyetin temelinde hayat muvaffakiyetini temsil etmediğini biliyoruz. Elbette akademik muvaffakiyetin hayata katkısı var lakin okulun parlak çocuklarına baktığımızda çok azının hayatta tıpkı formda parladığını görüyoruz. Bunun en değerli nedeni de akademik muvaffakiyet için gerekli zeka özelliklerinin hayatla ilgili problemleri çözmede çok fonksiyonel olmaması. Zira akademik muvaffakiyet için güçlü bir hafıza, analitik ve kavramsal niyet ile soyutlama üzere özellikler gerekiyor. Lakin hayatın genelinde üç cins sorun çözüyoruz. Bunlar kolay, sıkıntı ve karmaşık olarak sıralanıyor. Kolay sıkıntılara yemek tanımını örnek verebiliriz. Bunun bir tanımı var ve bakıldıktan sonra yapılabilir. Güç sorunlarınsa bir algoritması var. İster bir koltuk yapın ister uzaya uydu gönderin. Bunlar bir kez çözüldüğü vakit geliştirilebiliyor. Lakin karmaşık meseleler, ‘bir ilgi nasıl yürür’, ‘iyi bir çocuk nasıl yetiştirilir’, ‘kuşaklar ortası çatışma nasıl önlenir’ üzere sorulardan oluşuyor.
KARMAŞIK PROBLEMLER PSİKOLOJİ İLE ÇÖZÜLEBİLİR
Karmaşık meseleleri çözmek için bilgelik zekasına sahip olmak gerekir. Bu zekanın da beş özelliği var. Birinin bakış açısını almak yani hayata onun baktığı üzere bakmak, kendi bilgisinin ve gücünün hudutlarını kabul etmek, çatışmalara uzlaşmacı ve uzun devirli tahliller üretmek ve kozmik ahlak prensiplerini hesaba katmak. Yani ruhsal açıdan yetkinleşmiş olmak. Bunlar çoğunlukla kimi insanlarda 50 yaşından itibaren gelişiyor lakin bu noktada okul öncesi periyottaki eğitim de çok kıymetli. Zira hayattaki en değerli hünerler bu periyotta çocuklara kazandırılıyor. Çocuklara bu periyotta birbirlerine karşı saygılı olmak, çevreyi pak tutmak ve hiçbir canlıya ziyan vermemek üzere en temel toplumsal kurallar öğretiliyor. Lakin bu öğretilenlerin konutta de pekiştirilmesi lazım. Ama ülkemizde birçok meskende bunlar bırakın pekiştirilmeyi öğretilmiyor bile.
İNSAN BAĞLARININ UYGUN YÖNETİLMESİ GEREKİYOR
Ebeveynler zannediyor ki çocukları akademik muvaffakiyete sahip olunca âlâ bir mesleği de olacak, tanınacak ve maddi geliri yüksek olacak. Lakin akademik muvaffakiyet bunların garantisini vermiyor. Zira bu muvaffakiyet kriterlerinin sağlanması için insan ilgilerini güzel yönetebilmek gerekiyor. Dahası akademik muvaffakiyetle elde edilenler tam manasıyla insanları keyifli etmiyor. Bir maksada varınca ve bir statü kazanılınca memnunluk elde edilmiş olmuyor. Memnunluk bir seyahat ve bu seyahatte bilgelik zekası yüksek olanların ömür doyumu daha fazla oluyor. Bu nedenle ebeveynler çocuklarını akademik muvaffakiyetten fazla onları huzurlu ve iç barışı yüksek bir birey olarak yetiştirmeyi hedeflemeli. Bu da aile içinde vicdan gelişimine yatırım yapmakla mümkün. Yalnızca akademik muvaffakiyete yatırım yaparak olmaz.”
‘AİLE SOFRASINDAN EKRANLARI KALDIRIN’
“Aileler, başka insanlara verdikleri yansılarla çocuklarına düzgün örnek olmalı. Mesela anne yahut babasının bir çatışmayı çözme biçimi çocuklarına da örnek olur. Ayrıyeten aile sofralarından ekranları kaldırmak gerek. Bu hem telefon hem de televizyon için geçerli. Aile sofrası günlük olayları konuşurken çocuklara bedellerin kazandırılacağı yerdir. Bu sofra, ebeveynlerin çocuklarına sorumluluklarıyla ilgili hesap sorduğu bir yer değil sevinçli bir yer olmalı. Burada, ‘sınavdan kaç aldın’ üzere sorular sorulsa bile ‘bugün kime yardım ettin, kimden yardım istedin, hangi arkadaşının başarısına katkıda bulundun’ üzere mevzular da konuşulmalı. “