Carly Casella*
İnsan soy ağacı, kıvrımlı kollardan oluşan bir çalıya benzeri. Kendi çeşidimizin ana gövdesini anlamak için yaprakları ve kolları birbirinden ayırmak pek de kolay değildir.
Bilindik Afrika’dan çıkış hipotezi, Homo sapiens’in, Avrupa’ya ve ötesine yayılmaya başlamasından yaklaşık 150 bin yıl evvel evrimleşen bir öbür ilkel insan soyundan evrimleştiğini öne sürer. Buna rağmen, öteki bir kıssa daha var. McGill Üniversitesi ve California-Davis Üniversitesi’ndeki araştırmacıların yaptığı bir genom araştırması, soy geçmişimizin ağır ağır değişen bir nüfusu takip eden tek bir düz çizgi değil, Afrika kıtasına dağılmış haldeki farklı soyları birbirine bağlayan bir ağ olduğu görüşünü beraberinde getirdi.
İNSANLARIN KÖKENİ: MERMER DEĞİL, MOZAİK
Eldeki bulgular, çeşidimizin Afrika’dan Avrupa’ya gitmeden evvel en az iki farklı nüfus ortasında süreğen bir gen akışı olduğunu argüman eden, çok bölgeli bir hipotezi destekledi.
California-Davis Üniversitesi’nden nüfus genetikçisi Brenna Henn, bunu, “Farklı devirlerde, Homo sapiens’le kontaklı tek bir kökeni içeren klasik modeli benimseyen şahıslar, insanların birinci sefer Doğu ya da Güney Afrika’da ortaya çıktığını ileri sürdü. Ne var ki bu teorileri, Homo sapiens’in günümüzden en az 300 bin yıl evvel kıta genelinde yaşadığını gösteren ve Fas, Etiyopya ve Güney Afrika’ya kadar uzanan engin bölgelerdeki insan yerleşimine dair sonlu fosil ve arkeoloji kayıtlarıyla bağdaştırmak güç oldu” kelamlarıyla izah etti.
TÜRÜMÜZÜN ANA GÖVDESİ ‘SEPET ÖRGÜSÜ’ ÜZERE OLABİLİR
Afrika’da bizim tipimizi andıran en eski fosiller Fas, Etiyopya ve Güney Afrika’da keşfedildi. Öte yandan, bu bölgelerden hangisinin insanlığın gerçek beşiği olduğu tam olarak aşikâr değil.
Kimi araştırmacılar, bu durumun, insanın köklerini baştan sona yanılgılı biçimde düşünmemizden kaynaklandığını öne sürdü. Tahminen de tıbbımızın ana gövdesi, aslında birlikte yaşayan nüfusların oluşturduğu bir küme göç edip birbirine karıştığı vakit oluşan bir sepet örgüsü üzere olabilir. Elimizdeki genetik bilgiler bu kanıyı destekliyor üzere görünüyor. Güney Afrika, Sierra Leone, Etiyopya ve Avrasya’daki 290 çağdaş beşerden alınan gen dizilimlerini karşılaştıran araştırmacılar, doğu ve batı Afrika’daki ataları ortasında yüksek seviyede gen akışı olduğunu ortaya koyan ispatlara ulaştı.
GEN DİZİLİMİNİ MEYDANA GETİREN EN AZ İKİ ANA SOY OLABİLİR
Araştırılan datalar, sömürgeci istilası sonucunda Afrika’ya geri dönen gen akışını temsil edecek biçimde İngiliz bireylerden sağlanan genetik dataları ve Afrika dışındaki beşerlerle karışan Neandertallerden gelen genleri hesaba katacak biçimde Hırvatistan’da detaylı olarak araştırılmış antik bir Neandertal gen haritasını içeriyordu.
Süreğen bir göç modeli dahilinde, günümüzde Afrika’da yaşayan insanların gen dizilimini meydana getiren iki ana soy olabilir. Bu soylar, yaklaşık 400 bin yıl evvel Afrika’nın farklı bölgelerinde ömrünü sürdüren farklı ilkel insan nüfuslarını temsil ediyor. Oluşturulan modeller, iki nüfusun bir müddetliğine kıtanın aksi taraflarında bağımsız biçimde evrimleşmesinin akabinde birleşebileceğini ve en sonunda 120 bin yıl öncesinden beri varlığını sürdüren alt topluluklara ayrışabileceğini düşündürüyor.
Araştırmacılar da makalelerinde, “140 bin ila 100 bin yıl evvel, Afrika kıtasındaki sulak ve kurak şartlarda yaşanan değişimler, farklı soy gövdeleri ortasında gerçekleşen bu birleşme olaylarını desteklemiş olabilir” dedi. Bu iç içe geçen nüfusun, günümüzden yaklaşık 50 bin yıl evvel Afrika’dan Avrupa’ya göçen soy olabileceği belirtildi.
ÇOK SAYIDA GÖÇ YAŞANMIŞ OLABİLİR
Ne var ki, gen haritası datalarının ortaya koyduğu şey tam olarak bu değil. Avrupa kökenli olanların genomlarıyla karşılaştırıldığında, oluşturulan modeller, Afrika’da yaşayan birinci insanların olması gerekenden 10 bin yıl daha geç bir tarihte Avrupa’ya göç ettiklerini kestirim etti. Bununla birlikte, yapılan en son araştırmalar, Afrika’dan Avrupa’ya yanlışsız pek çok göç dalgası yaşanmış olabileceğini gösterdi.
Bu periyottan kalan az sayıdaki fosil kayıtları göz önünde bulundurulduğunda, gen haritalama prosedürü, atalarımızın adımlarını izleyen bilim insanları için şahane bir araç haline geldi. Genetik data uzmanları daha fazla gen okudukça, ilkel toplulukları ve bizi anlatan kıssa daha da karmaşık hale geliyor.
Araştırma makalesi Nature mecmuasında yayınlandı.
*Gazeteci
Yazının yepyenisi Science Alert sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)