Ruslara vize yasağı konulacak mı yoksa Ukrayna’ya karşı yürüttüğü savaşa karşın Rus vatandaşları seyahate devam edebilecek mi? AB dışişleri bakanları bu bahiste ortak bir çizgi arayışında.Ukrayna Devlet Lideri Volodimir Zelenskiy’nin Avrupa Birliği‘ne (AB), Rus vatandaşlarının Avrupa’ya seyahatini yasaklamaları daveti ağır tartışmalara neden oldu. Komşu ülkeye savaş açan bir devletin vatandaşları hiçbir şey olmamış üzere AB’ye seyahat etmeye devam edebilir mi?
Finlandiya, Polonya, Çekya ve Baltık ülkelerinin bu soruya karşılığı hayır. Rusların hiçbir şey olmamış üzere AB’ye seyahat etmesini reddeden bu ülkeler, Rus vatandaşlarına kısa periyodik vize vermeyi de durdurdular.
Almanya, Avusturya, Yunanistan, Güney Kıbrıs ve Avrupa Birliği ise Ruslara seyahat yasağı konmasına kuşkuyla yaklaşıyor ve büsbütün yasak uygulamasını reddediyorlar. Almanya Başbakanı Olaf Scholz da geçen hafta yaptığı açıklamada Ukrayna’ya karşı yürütülen savaşı Rusya önderi Vladimir Putin’in savaşı diye nitelemiş ve mümkün bir seyahat yasağının suçsuz insanları da mağdur edeceğine işaret ederek genel bir vize yasağı uygulamasına sıcak bakmadığını vurgulamıştı.
AB periyot başkanlığını yürüten Çekya, Ruslara vize sıkıntısını Salı günü (30.08.22) Prag’da düzenlenecek AB dışişleri bakanları gayri resmi toplantısının gündemine aldı.
Toplantıda, AB’ye üye tüm ülkelerin onayıyla alınması gereken ortak bir yaptırım kararı beklenmiyor. AB temsilcileri, bir uzlaşma sağlanabileceğini ve verilen vize sayısının azaltılabileceğini belirtiyor. Üye ülkelerin tek başına hareket etmesinin getirisi olmayacağını kaydeden AB temsilcileri, kısa müddetli seyahatler için verilen vizenin nihayetinde Schengen üyesi 26 ülke için geçerli olduğuna ve sonlarda denetim yapılmadığına dikkat çekiyor.
AB Kurulu’nun tavrı nasıl? AB Dış Münasebetler ve Güvenlik Siyaseti Yüksek Temsilcisi Josep Borrell de Rus vatandaşlarına büsbütün seyahat yasağı konması teklifinin uygun bir fikir olmadığı görüşünde. Borrell, Pazar akşamı ORF televizyonuna yaptığı açıklamada, büsbütün seyahat yasağı uygulanmasının Rusya’daki sivil toplum ile bağlantıların kopmasına neden olabileceğini ve olumsuz sonuçlara yol açabileceğini söz etti.
Financial Times gazetesi ise AB diplomatlarına dayandırdığı haberinde, toplantıda Rusya ile 2007 yılında yapılan ve vize verilmesinde kolaylıklar öngören mutabakatın askıya alınabileceğini öne sürdü.
Kaç Rus vatandaşı seyahat etti?
AB Hudut Muhafaza Ajansı Frontex’in datalarına nazaran, Rusya’nın Ukrayna’ya savaş açtığı 24 Şubat’tan bu yana yaklaşık 1 milyon Rus vatandaşı AB ülkelerine vizeyle giriş yaptı. Finlandiya üzerinden AB’ye yapılan girişlerin sayısı yaklaşık 330 bin olarak kaydedildi. Bunu 234 bin ile Estonya ve 132 bin ile Litvanya izledi. Gelenlerin büyük kısmının kısa müddetliğine gelen Rus turistler olduğu belirtiliyor. Pandemiden evvel her yıl Ruslara yaklaşık 500 bin Schengen vizesi verildiği hatırlatılıyor.
Ruslar hangi ülkelere seyahat ediyor?
Ruslar genelde AB’nin doğusundaki komşu ülkeler üzerinden kara yoluyla giriş yapıyor. Savaşın başlamasından bu yana Rusya ile AB ortasında direkt uçuşlar yapılmıyor. Bu nedenle Rusların örneğin Almanya ve Fransa üzere ülkelere ulaşmaları epey güç. Almanya Dışişleri Bakanlığı, Rusya’daki konsolosluklarda savaş başlamasından bu yana verilen vize sayısının toplamda 14 bin olduğunu ve bunların kısa vadeli seyahat vizeleri olduğunu belirtiyor. Pandemiden ve savaştan evvel yani 2019’un birebir periyodunda bu sayının 10 kat daha fazla olduğuna dikkat çekiliyor.
Verilen vizelerdeki azalmanın Fransa özelinde de kelam konusu olduğu varsayım ediliyor. Rus vatandaşlarının öbür AB ülkeleri üzerinden Fransa girmesi mümkün değil, lakin üçüncü ülkelerden giriş yapabiliyorlar. Bu da Paris’e seyahatin örneğin Rusya’dan değil İstanbul üzerinden yapılabilmesi demek. Helsinki üzerinden ise Paris’e uçuş yapılamıyor. Rusya’dan en çok turist alan AB ülkeleri ise Yunanistan ve Güney Kıbrıs. Kıbrıs’a giden turistlerin dörtte biri Rusya’dan. Ada’da 50 bin Rus da daima olarak ikamet ediyor. Yunanistan’ın kuzeyi de tekrar Rusların en sevdiği destinasyonlardan. Bu bölgeye de ekseriyetle Türkiye ve Sırbistan üzerinden geçiş yapılabiliyor. Daha evvel Rusların tercih ettiği yerlerden olan Karadağ ise bu yıl görece az turist aldı. Bu ülkeye gidenlerin büyük kısmı bu yıl Karadağ yerine Türkiye’ye gitmeyi tercih etti. Türkiye NATO üyesi olmasına karşın Rusya’ya yönelik yaptırımlara katılmıyor ve Rus vatandaşlarının vizesiz seyahatine müsaade ediyor. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın açıkladığı son bilgilere nazaran bu yılın Ocak-Temmuz periyodunda Türkiye’yi 2 milyon 197 bin 331 Rus turist ziyaret etti. Rusya Almanya’dan sonra en çok turistin geldiği ülke oldu.
Ruslara vize verilmesi kısıtlanabilir mi?
AB Kurulu’na nazaran Rus vatandaşlarına tam bir vize yasağı memleketler arası mutabakatlar dikkate alındığında ailevi ve insani sebeplerden mümkün değil. Fakat genelde turistik emelli olan kısa periyodik vize verilmesinde sınırlamalara gidilmesi mümkün. Her AB üyesi ülke, vize müracaatlarını değerlendirirken aşikâr bir takdir yetkisine sahip. Ülkeler, daha evvel verdiği vizeleri geçersiz de kılabiliyor. Estonya vizeleri geçersiz saymaya başladı. Lakin üye ülkeler Schengen vizesini geri çeviremiyor, münasebetiyle da Estonya örneğin Almanya yahut İsviçre’nin vermiş olduğu vizeyi kabul etmekle yükümlü. Schengen bölgesinde hudut denetimleri yapılmadığı için seyahatlerin engellenmesi de imkansız. Schengen vizesi yönetmeliğine nazaran prensipte vizenin alındığı ülkede kalınması sınırlaması kelam konusu. Siyasi durum ile güvenliğe dair şartların değişmesi halinde ise vizenin reddedilmesi mümkün olabiliyor.
Hangi kısıtlamalar uygulanıyor?
Rus vatandaşlarının seyahatini Estonya, Litvanya, Letonya, Finlandiya, Polonya ve Çekya kısıtlıyor. Bu ülkelere Danimarka da katılmayı planlıyor. Vize hizmeti veren aracı şirket Fragomen’in verdiği bilgiye nazaran Hollanda, Belçika, İspanya ve Romanya da vize verme konusunda kısıtlamaya gitti.
Pek çok ülkenin Rusya’daki temsilciliklerinde çalışan işçi sayısı da büyük ölçüde azaltıldığından vize için görüşmek üzere randevu almak da oldukça zorlaştı. Rus diplomatlar, memurlar ve iş insanları için vize uygulaması resmi olarak hala yürürlükte fakat kelam konusu şahıslara vize verilmiyor. AB ile Rusya ortasında 2007’de varılan vize muahedesinin iptal edilmesi halinde ise Rus vatandaşlarının vize almak üzere müracaat yapabilmesi epeyce zahmetli ve de kıymetli hale gelecek. Rus vatandaşları Batı ülkelerine ilişkin kredi kartlarını yahut bu ülkelerdeki hesapları artık kullanamadığı için vize için kâfi finansman sağlayamayacağı gerekçesiyle vize müracaatlarının reddi mümkün olabilir.
Ulusal vize nedir, Ruslar ulusal vize alabilir mi?
AB ülkeleri, Schengen vizesi olmasa da Rus vatandaşlarına yalnızca kendi ülke hudutlarında ikametleri için ulusal vize verebilir. Bu vize, o ülkede çalışmak, okumak yahut araştırma yapma imkanı sağlayabilir, lakin 26 Schengen ülkesine giriş çıkış yapma hakkını tanımaz. Ülkelerini terk etmek isteyen Rus muhalifler ulusal vize için müracaatta bulunabilir. Örneğin Almanya bu yılın birinci altı ayında yaklaşık 10 bin Rus’a ulusal vize verdi. AP vekilleri ne talep ediyor?
Avrupa Parlamentosu (AP) milletvekilleri, AB Dış İlgiler ve Güvenlik Siyaseti Yüksek Temsilcisi Josep Borrell’e yazdıkları açık mektupla Rus vatandaşlarına vizede kısıtlama talep ettiklerini duyurdular. Ayrıyeten Rusya’nın önde gelen seçkin üst seviye yöneticilerine de büsbütün seyahat yasağı uygulanmasını savundular. AP’deki en büyük kümeye sahip Avrupa Halk Partileri Kümesi Lideri Alman Hristiyan Demokrat Manfred Weber, “Ukrayna’ya açılan savaş sürerken Rusların Almanya’nın beğenilen ve değerli destinasyonlarından Sylt’te tatil yapmalarının ve orada Ukraynalı garsonlar tarafından hizmet edilmelerinin abes olduğunu” söyledi. ARD televizyonuna konuşan Weber, bir yandan Ukraynalı mülteciler gerçeği varken, öte yandan Rusların da Almanya’da hayatın tadını çıkarmasının kendisi için anlaşılamaz olduğunu belirtti.
Schengen dışında durum nasıl?
Amerika Birleşik Devletleri (ABD), Ruslara kısa müddetli seyahatler için vize vermeyi durdurdu. Fakat Polonya’nın başşehri Varşova’daki ABD temsilciliğine ulaşmayı başaranlar vize başvurusu yapabiliyor, lakin buraya ulaşmayı başaranların sayısı hayli az. ABD Lideri Demokrat Partili Joe Biden, Rus bilim ve iş beşerlerine, hukukî şahıslarına Ukrayna’ya karşı savaş yürüten ülkelerini terk etmeleri davetinde bulunmuştu. Kelam konusu beyin göçünün de uzun vadeli ikamet haklarının süratle verilmesiyle desteklenmesi gerektiğini kaydetmişti.
İngiltere Savunma Bakanı Ben Wallace de, Rus vatandaşlarına genel bir seyahat yasağı uygulamayı düşünmediklerini duyurmuştu. Wallace, öte yandan verilen vize sayısında epey büyük kısıtlamaya gidileceğini de kelamlarına eklemişti.