T24 Dış Haberler
Hamas’ın 7 Ekim’deki saldırısının akabinde İsrail’in başlattığı savaş, birinci yılını doldurmak üzere. Son birkaç haftadır İsrail’in Lübnan’a başlattığı taarruzlar ve Lübnan’ın güneyine yönelik kara harekâtı bölgeyi topyekûn savaşın eşiğine getirdi. Reuters, Gazze savaşının birinci günlerinde üst seviye bir Pentagon yetkilisinin Beyaz Saray’a “savaş suçu” ikazında bulunduğu e-postaları ortaya çıkardı.
Reuters’tan Hümeyra Pamuk‘un haberine nazaran; o periyotta Orta Doğu’dan sorumlu Savunma Bakan Yardımcısı olan Dana Stroul, Lider Joe Biden‘ın üst seviye yardımcılarına 13 Ekim’de gönderdiği bir e-postada, toplu tahliyenin insanî bir felaket olacağını ve milletlerarası hukuku ihlal ederek İsrail’e savaş hatası isnat edilmesine yol açabileceğini yazdı. İsrail ordusu, Gazze’nin kuzeyini hava akınlarıyla vurup bir milyondan fazla Filistinlinin bölgeden tahliye edilmesini emreden ihtarlar yayımlıyordu.
Habere nazaran Stroul, Memleketler arası Kızıl Haç Komitesi tarafından yapılan ve kendisini “iliklerine kadar ürperten” bir değerlendirmeyi aktardı.
11 Ekim’de ihtar: Arapça konuşan kitleler ortasında güvenilirlik kaybı
Reuters, ABD idaresinin üst seviye yetkilileri ortasında, 11-14 Ekim tarihleri ortasında yapılan üç e-posta yazışmasını inceledi. Daha evvel yayımlanmamış e-postalar, Dışişleri Bakanlığı ve Pentagon’da Gazze’de meyyit sayısının artmasının memleketler arası hukuku ihlal edebileceği ve ABD’nin Arap dünyasındaki bağlarını tehlikeye atabileceği tasasını ortaya koydu.
İsrail hava ataklarının Gazze’deki hastaneleri, okulları ve mescitleri vurmasının akabinde ABD Dışişleri Bakanlığı’nın en üst seviye kamu diplomasisi yetkilisi Bill Russo, 11 Ekim tarihli bir e-postaya nazaran üst seviye Dışişleri yetkililerine Washington’un insani krizi direkt ele almayarak “Arapça konuşan kitleler ortasında güvenilirliğini kaybettiğini” söyledi.
İsrail, Hamas’ın sivil binaları askeri hedeflerle kullandığını söyleyerek taarruzları savunurken Russo, Orta Doğu’daki ABD diplomatlarının İsrail’i “soykırım” yapmakla ve Washington’u savaş cürümlerine ortak olmakla suçlayan Arap medyası haberlerini izlediğini yazdı.
Russo, “ABD’nin Filistinlilerin içinde bulunduğu insani şartlarla ilgili tepkisizliği yalnızca etkisiz ve verimsiz olmakla kalmıyor, birebir vakitte İsrail’in sivillere yönelik hareketlerine sessiz kalarak potansiyel savaş hatalarına ortak olmakla da suçlanıyoruz” ifadelerini kullandı.
Dışişleri Bakanlığı liderlerine seslenen Russo, idarenin İsrail’e ve Gazze’deki askerî operasyonuna verdiği kayıtsız koşulsuz dayanağın değiştirilmesi için süratli hareket edilmesi davetinde bulundu ve “Eğer bu gidişat yalnızca iletilerle değil, hareketlerle de süratle aksine çevrilmezse, önümüzdeki yıllarda bölgedeki duruşumuza ziyan verme riski taşır” diye yazdı.
Russo, mart ayında şahsî nedenlerini münasebet göstererek istifa etti.
E-postalar ayrıyeten Biden idaresinin iletilerini İsrail’le dayanışma göstermekten Filistinlilere sempati duymaya ve Gazze’ye daha fazla insanî yardımın girmesine müsaade verilmesi gerektiğine kaydırması için içeriden baskı yapıldığını da gösteriyor.
“Arap ortaklarla ilgiler risk altında”
Dışişleri Bakanlığı’nın en üst seviye Orta Doğu diplomatı Barbara Leaf, Russo’nun e-postasını ortalarında Biden’ın Orta Doğu işlerinden sorumlu baş danışmanı Brett McGurk‘ün de bulunduğu Beyaz Saray yetkililerine iletti. Leaf, Russo’nun lisana getirdiği cinsten kaygılar nedeniyle Washington’un “sadık kalacak Arap ortaklarıyla bağlarının risk altında olduğu” ihtarında bulundu.
McGurk, şayet soru idarenin ateşkes davetinde bulunup bulunmamasıysa yanıtının “Hayır” olduğunu söyledi. Lakin Washington’un insani koridorları desteklemekten ve sivilleri korumaktan “yüzde 100” yana olduğunu da kelamlarına ekledi.
Russo’nun e-postasından iki gün sonra, 13 Ekim’de İsrail uçakları Gazze’nin kuzeyine bildiriler atarak bir milyon kişiyi meskenlerini terk etmeleri konusunda uyardı. Tanklarla desteklenen İsrail birlikleri Hamas tarafından yönetilen 2,3 milyon nüfuslu bölgeye kara saldırısı başlatırken Netanyahu bölge sakinlerine kaçmaları için 24 saat mühlet verdi.
Tahliye buyrukları için uyarılar
E-postalara nazaran, Cenevre’deki Memleketler arası Kızılhaç Komitesi (ICRC) Orta Doğu Yöneticisi Fabrizio Carboni o gün Stroul ile yaptığı özel bir telefon görüşmesinde sert konuştu.
Stroul 13 Ekim tarihli e-postasında görüşmeyi anlatırken “ICRC bunu kamuoyu önünde söylemeye hazır değil, lakin İsrail’in savaş kabahati işlemeye yakın olduğu konusunda özel bir alarm veriyor” dedi.
E-posta zincirindeki bir ABD’li yetkili, “insani bir felaket” yaratmadan bu türlü bir tahliyeyi gerçekleştirmenin imkansız olacağını söyledi.
O periyotta bir Beyaz Saray sözcüsü gazetecilere böylesine büyük bir tahliyenin “zor bir iş” olduğunu lakin Washington’un İsrail’i ikinci plana atmayacağını söyledi. ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin, ABD askerî yardımının İsrail’e akmaya devam edeceğini söyledi.
McGurk, Stroul’a gönderdiği e-postada Washington’un İsrail’i Filistinlilerin tahliyesi için tanınan müddetin 24 saatten fazla uzatılması konusunda ikna edebileceğini belirterek, idarenin “biraz vakit kazanabileceğini” söyledi.
14 Ekim’de telaffuz değişti
14 Ekim’de ABD Başkanı Biden’ın söylemi değişti. Yaptığı bir konuşmada Gazze’deki insani krize ivedilikle öncelik verdiğini söyledi ve takımını savaş bölgesine yardımların ulaştırılmasına yardımcı olmaya yönlendirdi. Russo ve başkalarının e-postalarının Blinken ve Biden’ın açıklamalarını etkileyip etkilemediği aşikâr değil.
İsrail 13 Ekim’de Gazze’ye piyade göndermeye başlasa da geniş çaplı bir kara harekâtı 27 Ekim’e kadar başlamadı. Mevzuya aşina kaynaklar o devirde Washington’un İsrail’e, Hamas’ın elindeki İsrailli rehineleri kurtarmak için diplomasiye vakit tanımak hedefiyle harekatı ertelemesini tavsiye ettiğini söyledi.
Silah sevkiyatları
ABD’li yetkililer insanî krizi değerlendirirken, İsrail daha fazla silah için Washington’a baskı yaptı.
E-postalara nazaran, 14 Ekim’de Washington’daki üst seviye bir İsrail Büyükelçiliği yetkilisi Dışişleri Bakanlığı’ndan İsrail Ulusal Polisi için 20 bin otomatik tüfek sevkiyatını hızlandırmasını istedi.
İsrailli üst seviye savunma danışmanı Ori Katzav 14 Ekim’de Dışişleri Bakanlığı’ndaki mevkidaşına gönderdiği e-postada hafta sonu kendisini rahatsız ettiği için özür diledi fakat tüfek sevkiyatının “çok acil” olduğunu ve ABD’nin onayına muhtaçlık duyduğunu söyledi.
Dışişleri Bakanlığı’nın silah satışlarını onaylayan ünitesi olan Savunma Ticareti Denetimleri Müdürlüğü’nden Christine Minarich, Katzav’a tüfeklerin önümüzdeki 24 ila 48 saat içinde onaylanmayacağını söyledi.
O devirde ABD’nin siyasi ve askeri işlerden sorumlu bakan yardımcısı olan Jessica Lewis, Minarich’in e-postasını ve İsrail’in tüfek talebini Dışişleri Bakanlığı’nın hak ihlallerine karışan ordulara silah gönderilmemesi için çalışan Demokrasi, Çalışma ve İnsan Hakları (DRL) ofisine iletti.
E-postalara nazaran Lewis, ofisten incelemesini hızlandırmasını ve İsrail’e yönelik makul silah paketlerine yönelik her türlü muhalefeti “acilen” açıklamasını istedi.
Lewis, temmuz ayında istifa etti.
DRL sekreter yardımcısı Christopher Le Mon, ortalarında bomba atarlar, silah kesimleri, tüfekler ve yedek tüfek kesimlerinin da bulunduğu bir düzineden fazla silah paketinin reddedilmesini tavsiye etti. Lewis’e gönderdiği yanıtta, İsrail’in özel Yamam hudut devriye ünitesi de dahil olmak üzere muhakkak İsrail Ulusal Polis ünitelerinin “davranışlarına” ait kaygılarını lisana getirdi. Le Mon, Yamam’ın “ağır insan hakları ihlallerine” karıştığına dair “çok sayıda rapor” olduğunu yazdı.
ABD’li yetkililere nazaran Washington, Gazze savaşı başladığından bu yana İsrail’e binlerce hassas güdümlü füze ve ağır nüfuslu bölgeleri yerle bir edebilen, tünelleri ve sığınakları çökertmek için kullanılan 2 bin kiloluk bombalar da dahil olmak üzere çok sayıda mühimmat gönderdi. Kimi insan hakları kümeleri sivil vefatlarından bu silahların kullanımını sorumlu tutuyor.
ABD’li yetkililer: Washington Filistinlilerin çektiği acılara eğilmekte yavaş kaldı
Biden idaresinin üst seviye yetkilileri, Beyaz Saray’ın birinci günlerde İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu hükûmetine yaptığı baskının bir fark yarattığına ve daha makus bir felaketi önlediğine inandıklarını söylüyor. İdare yetkilileri o periyotta gazetecilere verdikleri brifinglerde, Beyaz Saray’ın özel görüşmelerde İsrail’den kara harekâtını ertelemesini istediğini, böylelikle yardım kümelerinin yerlerinden edilmiş insanlara yardım hazırlayabilmesi ve İsrail’e Hamas’la bir mutabakat yapabilmesi için daha fazla vakit tanınacağını söyledi.
Ancak karar alma sürecine dahil olan üç üst seviye ABD’li yetkili Reuters’a yaptığı açıklamada Washington’un “Filistinlilerin çektiği acılara eğilmekte yavaş kaldığını” söyledi. Kara harekâtı nihayetinde yaklaşık 10 gün ertelenmiş olsa da üç yetkili bu duraklamayı ABD’nin baskısından çok İsrail ordusunun operasyonel hazırlıklarına bağlıyor.
Demokrat Senatör Chris Van Hollen e-postaların “Gazze’de yaşanan insani felaketin savaşın birinci günlerinden itibaren acı verici bir halde açık olduğunu, kilit uzmanların milletlerarası standartların ihlal edildiği konusunda ihtarda bulunduğunu” ve “geçerli endişelerin” Beyaz Saray tarafından geçersiz kılındığını gösterdiğini söyledi.
Beyaz Saray’dan açıklama
E-postalarla ilgili sorulara cevap olarak Beyaz Saray, “ABD’nin Gazze’ye insani yardım ulaştırılması için memleketler arası eforlara öncülük ettiğini” ve “bunun en değerli öncelik olduğunu ve olmaya devam edeceğini” söyledi. ABD’nin “devreye girmesinden evvel Gazze’ye yiyecek, su ya da ilaç girmediğini” de ekledi.
Haziran ayında bir Birlemiş Milletler kurulu Hamas ve başka silahlı Filistinli kümelerin azap ve rehine alma üzere savaş hataları işlediğine dair emniyetli ispatlar olduğu sonucuna vardı. Kurul ayrıyeten İsrail’in savaşın birinci aylarında Gazze’de büyük patlayıcılar kullanarak savaş hatası işlediğine dair ispatlar buldu.