Türkiye zelzele felaketinin 4. gününde. Kahramanmaraş merkezli felakette 10 ilde AFAD’ın son belirlemelerine nazaran 12 bin 873 kişi hayatını kaybetti. Yıkıldığı teyit edilen bina sayısı 6 bin 444 oldu. Hasarlı bina sayısı hala tespit edilemezken, birçok bölgeden gelen haberler yıkımın boyutunun çok yüksek olduğunu gösteriyor.
Türkiye’nin bir zelzele neslinde olmasına rağmen hazırlıksız olması, birçok bilginin bulunmaması üzere bahisler data hesaplamaların ana sorun olarak karşımıza çıkıyor. Bölgenin ekonomik büyüklüğü ve daire maliyetlerinden yola çıkarak sizlere güç bir periyottan geçerken ekonomik bir hesaplama yapmaya çalıştık.
6 Şubatta 7,7 ve 7,6 büyüklüğünde iki zelzele karadan geçen büyük bir fay çizgisi üzerinde gerçekleşti ve çok kısa aralıklarla yaşandı. On binlerce canımıza mal olan bu şiddetli sarsıntılar Türkiye’nin sarsıntı gerçeğini 2023 yılında dahi anlamadığını gösterirken, buna hazır olmadığıyla da yüzleşti.
Kahramanmaraş merkezli felakette 10 ilde AFAD’ın son belirlemelerine nazaran 12 bin 873 kişi hayatını kaybetti. 62 bin 914 kişi yaralı şimdi enkaz altında kaç kişi olduğu net bilinmiyor.
Yine AFAD’dan yapılan son açıklamaya nazaran yıkıldığı teyit edilen bina sayısı 6 bin 444 oldu.
Yetkililerin ve depremzedelerin açıklamalarına bakıldığında yıkım çok yüksek boyutta olurken, daha fazla hasar bulunuyor. Bu da bölgede kalanları bir barınma problemiyle baş başa bırakıyor.
Türkiye’nin bir sarsıntı jenerasyonunda olmasına rağmen hazırlıksız olması, birçok bilginin bulunmaması üzere hususlarda büyük resmi görmeyi engelliyor. Yıkılan binalar için bölgede yeni bir yapılanma gerekiyor.
Deprem konusunda uzmanlar uzun vakittir bölge için ihtar yaparken bölgede yapı stoğu nedir tam olarak bilinmiyor.
Ancak uzmanlar Türkiye’nin genel ya da klâsik bir yapı stoğu olduğunu konutların çok değişik biçimlerde inşa edilmediği konusunda birleşiyor.
İstanbul’da Bağcılar’da bir konut ile Kayseri Talas, Kahramanmaraş Elbistan ya da Muğla Menteşe, Edirne Meriç’teki bina ortasında üretimde ya da halk ortasındaki tabirle kaba inşatta çok büyük farklar bulunmuyor. Bu da maliyet aslen çok değiştirmiyor.
Kısaca bir konutta maliyetleri değiştiren ögeler zelzele güvenliğiyle çok da alakalı olmuyor. Ana öge arsa maliyeti olurken, iç kısımdaki ince personellik denilen değişimler de maliyette tesirli oluyor.
Biz de uzmanlara bunun arındırılmış ortalama hesabını sorduk.
Gayrimenkul Değerleme Uzmanı Dr. Ahmet Büyükduman, sorduğumuz maliyet sorularına ortalama bir konutun 1 milyon üzerinden kabataslak hesabını yaptı.
Kentsel Dönüşüm Uzmanı mimar Nihat Şen, metrekare için 1.400 TL maliyet verdi. Fiyat değişimde ana ögenin arsa olduğuna dikkat çeken Şen, ince işçilikte de yüzde 15-20 farklar oluşacağını söyledi.
Nihat Şen’e Japonya’nın inşa ettiği biçimde zelzele raylı sistemlerin maliyeti ne kadar artıracağını sorduğumuzdaysa aldığımız yanıt hem üzdü hem de düşündürdü.
Yıkılan binalardan yola çıkarak bir de Prof. Dr. Ahmet Ercan’ın açıklamalarına baktık.
Şimdi tüm bunları topladığımızda karşımıza çıkan maalesef büyük bir maddi yük bulunuyor. Ülkenin son 1,5 yıldaki durumu da göz önüne alındığında görünüm düşündürüyor.
TÜİK, geçen aylarda nüfus, konut ve bina durumlarına nazaran datalar yayımlamıştı. Dataları sizler için infografik olarak derledik.
Bölgede hane halkı ortalaması 3,9, Türkiye ortalaması 3,2. Yıkılan 6 bin 444 binada 3,9 ortalamadan 25 bin 132 kişi enkazda bulunuyor. Bunlar resmi bilinen bilgiler olurken bölgede 10 vilayette toplamda 2 milyon 855 bin 588 hane var. Ortalamalardan yola çıkarak 4 kat 8 daireden 356 bin 949 bina eder.
Hasar boyutu ne olmadığı için optimist bir varsayım yapmak maksatlı yıkılanlardan yola çıkarsak 6 bin 444 bina bunun iki katında yıkım olduğu bir o kadar da hasar olduğu farzıyla 25 bin 776 bina eder.
Şunu da hatırlatalım 17 Ağustos 1999’da 285.211 konut, 42.902 iş yeri hasar görmüştü.
Depremin hasarı gelecek haftalarda netleşecektir lakin 25 bin 775 binadan yola çıktığımızda 4 kat 8 daire ortalama metrekare 100 üzerinden 206 bin 208 mesken eder.
1 milyon maliyetle 206 milyar 208 milyon TL ya da metrekare 1.400 TL maliyetle 28 milyar 869 milyon yalnızca kaba inşatta maliyet çıkacaktır. Personellik, ince personellik ve arsa maliyetleriyle 1 milyonluk hesaba yaklaşacağı da öngörülmektedir.
Bu şartlarda yapılan tüm hesaplamaların fani olduğunu bilsek de sarsıntı sonrasında bölgede yaşayanların acılarının azaltılması mümkün olmamakla birlikte mağduriyetlerin giderilmesi ismine, Türkiye’nin nasıl bir felaketle karşı karşıya olduğunun maddi boyutunun da görülmesi ismine gerekli olduğunu biliyoruz. Yiten canlar yerine konamazken kalan canların gereksinimleri da gün geçtikçe öncelik haline geliyor.
