Habertürk Muharriri Abdurrahman Yıldırım, Türkiye’nin güç harcamalarına ait bir yazı kaleme aldı. Yıldırım, “ Yılın birinci yarısı itibariyle petrolün varil fiyatı ortalama geçen yıl 75.74 dolardan bu yıl 105.66 dolara çıktı. Bu fiyat artışı Türkiye’nin güç ithalatında 29 milyar dolarlık artışa yol açtı” ifadelerini kullandı. Yılın ikinci yarısında da güç fiyatlarının değerli rol oynayacağına dikkat çeken Yıldırım, “Petrol fiyatları ortalama bazda 100 doların üzerinde kalmaya devam ederse güç faturası tıpkı halde artacak. Bu durumda dış ticaret açığı da, güç faturası da 100 milyar doları bulabilir” dedi.
İşte Yıldırım’ın o yazısı:
Bu dönemde Türkiye iktisadının en değerli sorunu ne denirse vatandaşın vereceği karşılık herhalde enflasyon ve hayat pahalılığı olur. Yılın birinci yarısı itibariyle tüketici enflasyonu yüzde 78.62’ye, üretici fiyatları yüzde 138.31 yükseldi. 1994 sonrasının en yüksek sayıları. Ücret, maaş ve emekli aylıkları ile birlikte mevzuyu yarın işleyeceğim.
Ekonomiyi ve ülkeyi yönetenler için ekonomideki en değerli sorun muhtemelen döviz likiditesidir. Çünkü çabucak her hafta bu bahiste bir tedbir yahut karar alınıyor. Hem finansal piyasaları hem üretimi ve ticareti derinden etkileyen bu kararlarla piyasa iktisadından giderek uzaklaşılıyor. Şirketler ve ekonomik aktörler için de önemli bir regülasyon riski doğuruyor.
İHRACAT KOŞUYOR AMA…
Bu yıl dövize muhtaçlığın artmasının temelinde dış ticaret açığındaki büyüme yatıyor. Yılın birinci yarısına ilişkin dış ticaret sayıları yeni açıklandı. Yıl ortası itibariyle son tablo nedir ve nereye hakikat gidiyoruz diye bir bakalım.
Ticaret Bakanlığı’nın öncü verisine göre yılın birinci yarısında ihracat yüzde 20 artarak 128.9 milyar dolar dolara çıktı. Geçen yılın tıpkı devrine nazaran artış 21 milyar dolar, son bir yıllık ihracat da 246.2 milyar dolara yükseldi.
Ortalamalara nazaran aylık ihracatı 3.5 milyar dolar artırdık ve 2022’de 21 milyar dolara çıkardık. İhracata bakınca parlak bir imaj ortaya çıkıyor.
İTHALAT ONUN DA ÖNÜNDEN KOŞUYOR
Ancak madalyonun ikinci yüzünde yer alan ithalat sayıları ise ihracatın tam aksisini gösteriyor. 6 aylık ithalat geçen yıl 126.1 milyardan bu yıl 177.2 milyar dolara çıktı. Artış 51.2 milyar dolarla yüzde 40.4 oranına ulaştı.
Her ay ortalama 29.5 milyar dolar ithalat yaptık. Bu da 21 milyar dolarlık ithalata göre aylık 8.5 milyar dolarlık daha fazla ithalat ve dış ticaret açığı demek.
Son bir yıllık ithalat sayısı ise haziran ayında 322.6 milyar dolara yükseldi. 246.2 milyar dolarlık yıllık ihracat ile arasındaki fark 76.4 milyar dolar oldu. Yılın yarısında ulaşılan açık seviyesi bu.
İhracat koşar adım gidiyor fakat ithalat onun da önünde koşuyor.
Yılın ikinci yarısı da birinci yarıya emsal ve güç fiyatları gerilemezse 50 milyar dolarlık ticaret açığı bir bu kadar daha büyüyebilir ve 100 milyar dolara çıkabiliriz.
Elbette turizm, taşıma, sıhhat üzere hizmet gelirleri bu açığın cari açığa dönüşmesini azaltacak. Ancak nereye kadar? Diyelim 60 milyar dolar azalttı, geriye daha 40 milyar dolar kalıyor.
6 AYLIK FATURA GEÇMİŞİN BİR YILINA EŞİT
100 milyar doların üzerinde dış ticaret açığına bir defa daha verdik. Bu yıl 2011 idi. Büyümenin yüzde 11.1 ile rekor kırdığı ve sermaye akımlarının tarihi seviyede güçlü olduğu bir periyottu. Rahatça finanse edildi.
Şimdi ise dünyada bol ve ucuz para periyodunun sonuna geldik. Sermaye akımları zayıfladı. Ülkemize yönelik net bazda sermaye akımları aslında aksine döndü.
Doğrudan sermaye girişleri zayıfladı. Bütün yük ihracata ve hizmetlerden döviz karına biniyor. Döviz likiditesini azaltan bir gelişme de bu.
Döviz likiditesinde sıkışmanın diğer nedeni ise dünyada emtia ve bilhassa güç fiyatlarındaki yüksek artışların yaşandığı bir periyottan geçiyor olmamız.
6 aylık bilgilere bakınca geçen yıla nazaran dış ticaret açığı 30.2 milyar dolar daha fazla oldu. Bu artışın 29.1 milyar dolar üzere çabucak hemen tümü güç ithalatındaki artıştan kaynaklandı. Türkiye’nin 2021 yılındaki 6 ayda 18.7 milyar dolarlık güç ithalatı bu yılın birinci yarısında 47.8 milyar dolara çıktı. 6 aylık artış yüzde 155’i buldu.
Daha kıymetlisi bu yılın birinci yarısındaki 47.8 milyar dolarlık güç ithalatı, geçmiş yılların toplam güç ithalatları seviyesinde.
İKİ KRİTİK DATAYI PETROL BELİRLEYECEK
Dış ticaret açığındaki bu artış petrol fiyatlarının yükselişinden. Yılın birinci yarısı itibariyle petrolün varil fiyatı ortalama geçen yıl 75.74 dolardan bu yıl 105.66 dolara çıktı. Bu fiyat artışı Türkiye’nin güç ithalatında 29 milyar dolarlık artışa yol açtı.
Yılın ikinci yarısı açığında yeniden güç fiyatları belirleyici rol oynayacak. Petrol fiyatları ortalama bazda 100 doların üzerinde kalmaya devam ederse güç faturası tıpkı formda artacak. Bu durumda dış ticaret açığı da, güç faturası da 100 milyar doları bulabilir.
Enerji fiyatları yalnızca dış ticaret açığını, döviz kurunun seviyesini değil tıpkı vakitte enflasyonun seviyesini de belirliyor. Yıllık fiyat artışlarında yüzde 100’ün üzerine çıkan tek kalem güç fiyatları. Dünya fiyatlarının yüksek kalması tıpkı vakitte Türkiye’de enflasyonu da yükseltici tesir yapacak.
Özetle iktisatta iki en kıymetli sorunun nasıl seyredeceği petrol fiyatlarına bağlı.