Geçen haftalarda gündeme bomba üzere düşmüştü. Çabucak çabucak her merkez bankası liderinin periyot dönem yaptığı hem finansal sistemin yol haritasını anlatıp hem de reeldeki kahırlar ya da öngörüleri dinlediği buluşmalarda tansiyon yükselmişti. Geçen yıl bu vakitler ya da yaz mevsimi üzere bir ekonomik kıpırdanma yaşadık. Buna isim koymamız uzun sürse de en son Türkiye İktisat Modeli’nde karar kıldık. Merkez Bankası Lideri Prof. Dr. Şahap Kavcıoğlu’nun rehberliğinde başlayan model, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ‘faiz sebep, enflasyon sonuç’ teorisinin açtığı yolda, yıl sonunda da Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati’nin gruba katılmasıyla ışıldamaya başladı.
Bildiğimiz süreçte gelişti sonra her şey; enflasyon, kur, faizler derken global rüzgar da bu kere karşıdan esince sıkıntılar büyüdü.
‘Enflasyonla büyüme, çarkların dönmesi’ üzere tesellilerimiz olurken, istihdam artıyordu. Neşterden korkup estetik cerrah yerine hoşluk merkezinde ufak dokunuşlarla çehresi değişenler üzere döviz problemini de hallettik. Nasılsa bilgilerin birçoklarında sorun görünmüyordu. Fakat trendler tabandan değişiyordu.
Zaten biz bütün zorlukları neden çekmiştik? Faizler düşük kalsın ki sanayicimiz, çiftçimiz, üreticimiz ucuz krediye ulaşsın da işsizlik azalsın, daha çok ihraç edelim ki para kazanalım, cari fazla verelim de enflasyonumuz da düşsün halkımızın refahı artsın diye. Ne umduk ne bulduk?
Faizler inince, kur rekabetçi olmayı aşarak kendiyle müsabakaya başladı, enflasyon yükseldi, bankalarda ise bir sorun vardı!
Merkez Bankası siyaset faizi ve bankaların muhtaçlık (KMH dahil), taşıt, konut ve ticari kredilerinin seyrini gördüğümüz bu grafikte faizlerin üreticiye gitmesinde sorun olana kadar çok bir reaksiyon görülmedi. Meğer enflasyon artıyor halk bu yükün altında eziliyordu. ‘Bugün aldığım her şey yarından ucuzdur’ düsturuyla harcamalarını erkene çekiyor, TL’de kalmak yerine enflasyonla mevduat ortasındaki yüksek negatif farka bakarak tüketimi sürdürüyordu. Tabi dar gelirli için durum pek bu türlü değil temel gereksinimlere yetişmeye çalışırken alabildiği kredi ya da KMH (kredili mevduat hesabı) ile bütçesini döndürmenin kaygısına düşüyordu.
Dönelim üreticilerimize; geçen hafta yaşananlar bir nevi “kara göründü” feryadı mıydı yoksa dayanacak gücü kalmayanlar mıydı?
Ekonomist Kerim Rota, geçen hafta yaşananların perde ardında ya da bilinçaltında neler olduğunu ‘Ne İstediniz de Vermedik?’ başlığıyla iki unsur de açıklıyor.
İlki; enflasyondan şikayet etmeyenlerin, artık enflasyonla yüzleşme vakti olduğunu, kredi faizlerin yükselip, iç talebin arttığını, ÜFE tesiriyle TL’nin rekabetçiliğini kaybettiğini, enflasyondan kısa vadeli kazanılanların artık uzun vadede geri verilmesi gerektiğinden “Toplantıda tansiyonun yükselmesinin bir nedeni bu” diyor.
İkinci neden de, faizlerin krediler için düşürülmesine rağmen iktisattaki meselelerle alınan makroihtiyati önlemlerin kredi kullanımını Kavcıoğlu’nun da “Onun için kredileri durdurduk” sözündeki üzere, düzenlemelerle yükselmesinin iş dünyasının soluğu Beştepe’de alarak şikayetini ulaştıracağını belirtiyor. Rota şöyle devam ediyor:
Bu nedenle %22’nin üzerinde faizle kredi kullanmayın” tavsiyesi veriyor. %22 kredi faizini Cumhurbaşkanı’na bir biçimde açıklayabilir fakat %40-%50’yi asla anlatamaz. Bu istikrarın sürdürülemez olduğunu herkes üzere o da biliyor, lakin değerli olan seçimlere kadar büyük bir kaza yapmadan mevcut konumlarını koruyabilmek. Toplantının tansiyonunun yükselmesinin değerli bir nedeni de bu.
Üretim tarafı bu formdayken bankaların yüksek karlılıklarında ayrıntılarda durum nasıl? Bankalar kar etti de sanayi etmedi mi?
Talip Aktaş, Dünya’da ‘Bankalar çok mu kârlı?’ başlığıyla irdeliyor.
Bankaların faiz gelir-giderleri, net faiz marjı, net kâr ve kârlılık rasyolarına bakıyor. Sonra da bankalarda ve endüstride kârlılık karşılaştırması yapıyor.
Bankaların yılın birinci ayında etkin karlılık oranı yüzde 1,87, İSO 500’deki şirketlerin geçen yıl yüzde 10,3. Özkaynak karlılığındaysa bankalar yüzde 28,9, İSO birinci 500’de yüzde 35,2, ikinci 500’de yüzde 25,7
